Alım gücümüzdeki erimeyi son yıllarda gözlerimiz yer yer yuvalarından çıkarak izliyoruz. Ancak yer yer de yıkılan algımız nedeniyle ne kadar para isterlerse herkese saçmak üzere hazır bekliyoruz. Bu durumda geçmiş yıllara dönmenin faydası büyük ki ‘nerdeeen nereyeee’ geldik görelim. 3 farklı döneme ait bulduğumuz market fişleri bizi yaklaşık 5, 12,5 ve 15 yıllık yolculuklara çıkaracak. Hazır mısınız ekonomide zaman yolculuğuna? Hem de içinde asgari ücret, enflasyon, dolar hepsi var!
Not: Bu içerik, online market fiyatları kullanarak hazırlanmıştır. Ürünlerin stoklarına göre market fiyatları değişirken, bölgelere ve mevsimlere göre de farklılık gösterebilir.
2018’de başlayan, pandemiyle görülür hale gelen, 2021 sonrası roket misali hızlanan enflasyonla TL’deki değer kaybının alım gücündeki etkisinin hayatlarımızda ve psikolojimizde de bozulma yaratırken, fiyat algılarımız da yerle bir olmuş durumda.
Market fişleriyle hatırladığımız geçmiş yılları şöyle bir zaman tüneli haline getirip sizleri ekonomik yolculuğa çıkaralım istedik. Buyurun, elimizde 2009, 2011 ve 2018 yıllarına ait 3 adet market fiyatları görseli var ve bunları günümüze taşırsak ne olur?
2009 yılı Şubat ayında bir marketin fiyatlarının yer aldığı bu broşür ilgimizi çekiyor. Fiyatları yazan tüm ürünleri alırsak ne kadar tutuyor ve aynı ürünleri bugün alırsak ne kadar tutar gelin birlikte bakalım.
2009 yılındaki alışveriş 678,89 TL tutarken, 2 Ocak 2024’te bu alışveriş 20 bin 529,43 TL tuttu. Dolar bazında bakarsak 398 dolar tutan alışveriş, bugün 29,70 kurla 691 dolar tutuyor.
20 Şubat 2009’da 1,70 olan dolar/TL 15 yılda yüzde 1644 oranında yükselirken, bu market alışverişi özelinde enflasyon yüzde 2923 oranında yükselmiş, dolar bazında artış ise yüzde 73 seviyesinde. Dolar enflasyonuna bakarsak orada bugün bu alışveriş 576,92 dolar tutuyor.
Asgari ücrete dönersek 20/02/2009’da net asgari ücret 527,13 TL, o gün bu alışverişten 0,77 kadar yapılırken, henüz 17 bin 2 TL olan zamlı asgari ücret alınmadığından 11 bin 402 TL ile 0,55 adet alabiliyoruz. Diyelim ki maaş 17 bin 2 TL oldu o zaman alım gücü 0,82 adete çıkıyor ancak yükselişin durması halinde denilebilir. Ancak dikkat çeken de şu ki 2009 yılında bir asgari ücretle çamaşır makinesi alınabiliyor. Zamlı maaşa kadar asgari ücretli bugün çamaşır makinesi alamıyor gibi görünüyor.
Gelelim 2011 yılındaki alışverişe! Bu fişin indirimleri vs. 57,31 tuttuğunu görüyoruz. Aynı ürünleri, aynı miktarda bugün aldık diyelim: 1.934,9 TL tuttu.
2011’de 33,93 dolar tutan bu alışveriş, bugün 65,14 dolar tuttu. 2011’de 658,95 TL olan asgari ücretle bu alışverişten 11 kez yapılabiliyor. Bugün 11 bin 402 TL asgari ücretle 5 kez yapılabilirken, 17 bin 2 TL olan asgari ücretle 8 kez yapılabiliyor.
12,5 yılda ürünlerin fiyatlarında artışta bizi en çok süt şaşırtırken, toplamda bu market fişinin enflasyonu yüzde 3276 oluyor. Dolar/TL’nin yükselişi yüzde 1658 olurken, dolar bazındaki enflasyon yüzde 91 seviyesinde.
Son olarak 2018 yılına geldik. 2018 yılında bu alışveriş 67,45 TL tutmuş. Günümüzde 495,06 TL tutan aynı alışverişte artış oranı yaklaşık 5 yılda yüzde 633 olmuş.
17 Aralık 2018’de net asgari ücret 1603,13 TL olurken, bu alışverişten 23,76 kez yapılabiliyor. Bugün 11 bin 402 TL olan asgari ücretle bu alışverişle 23,03 kez yapılabiliyor. Aradaki fark ise biri yılın sonu diğeri de yılın başı.
Dolar bazında da bu alışveriş 2018 Aralık ayında 12,55 dolar tutarken, bugün 16,66 dolar tutuyor. Dolar enflasyonuna bakarsak ABD’de 2018 Aralık’ta 12,55 bugün 15,34 oluyor. ABD’yi geçtik.
Temel ihtiyaç ürünlerinden oluşan bu market alışverişleri yıllar içinde dolar bazında nerden nereye geldi?
Özgür Demirtaş, 2021 yılında bu yana yaptığı geleneksel asgari ücret öngörüsünde “maalesef haklı çıktığı” için bu fiyat artışlarına bakınca, bu yıl haksız çıkmasını umuyoruz.
